Laura Ingalls Wilder & Rose Wilder Lane 1937 - 1939

Alle andere boeken over Het Kleine Huis op de Prairie en Laura Ingalls Wilder
Plaats reactie
Mieke
Berichten: 695
Lid geworden op: 30-08-2011 21:54

Laura Ingalls Wilder & Rose Wilder Lane 1937 - 1939

Bericht door Mieke » 20-11-2011 21:06

Ik heb dit boek voor jullie weer deels vertaald (zo goed als mogelijk).
Hieronder volgt mijn boekbespreking.

Dit boekje is dun en op A4-formaat. Toch bevat het heel veel informatie.
Het boekje is in 1992 uitgegeven.
Het publiceren van brieven, manuscripten ed van Laura Ingalls Wilder en Rose Wilder Lane kan alleen met geschreven toestemming van Roger Lea Macbride.

Het boekje begint met een introductie.

Er wordt vermeld dat de Kleine Huis-boeken wereldwijd door vele mensen worden gelezen en dat ook de televisie-serie door veel mensen wordt bekeken. Elk jaar ontdekken weer nieuwe mensen de boeken en de televisieserie en het is zeer waarschijnlijk dat tot ver in de volgende eeuw de boeken herdrukt zullen worden.
Voor velen zijn de boeken en de televisieserie echter niet genoeg. Elk jaar bezoeken tienduizenden mensen de muesa. Overal word gevraagd hoe Laura er toe is gekomen om haar verhalen op te schrijven.
Een gedeeltelijk antwoord hierop wordt gegeven door Laura zelf, tijdens een speech in Detroit in oktober 1937

“.....Mary en ik luisterden naar Pa’s verhalen. Er was geen radio of televisie of film, dus als het werk klaar was, luisterden we naar de verhalen of muziek van de viool.
We hadden een fijne jeugd, maar het meeste hielden zus Mary en ik van Pa’s verhalen. Al Pa’s verhalen waren te goed om verloren te gaan, dus ben ik ze op gaan schrijven.
Tot mijn grote verrassing was het een enorm succes en kreeg ik allerlei brieven met vragen om meer verhalen. Ik bedacht me wat voor wonderlijke jeugd ik had gehad. Hoe ik de hele frontier had meegemaakt, van de grote bossen, naar de grote velden van de indianen, de frontier-steden, het bouwen van de spoorweg in wild, onbewoond land, homesteading en uiteindelijk de boeren die bezit namen van het land.
Ik realiseerde me dat ik het allemaal gezien en beleefd had. Toen wist ik dat mijn eigen leven een hele periode van de Amerikaanse geschiedenis besloeg.
Ik dacht er over om mijn jeugd te beschrijven in zeven delen. Een zevendelige serie voor kinderen over elk aspect van de amerikaanse frontier. Toen ik eigenlijk al was begonnen, hoorde ik dat het nog nooit gedaan was, een serie voor kinderen. Zoiets was alleen maar voor volwassenen. Ik twijfelde, misschien zat ik wel helemaal fout met mijn idee. Maar er bleven brieven komen met vragen hoe het verder ging, dus ik besloot om mijn verhaal te schrijven. Iemand moet dingen soms voor het eerst doen. Ik zou de eerste zijn die een zevendelig verhaal voor kinderen zou schrijven.....”

“... jullie hebben nog geen tijd gehad om het vierde deel, Aan de rivier, te lezen. Het vertelt het verhaal van Laura en haar familie in West-Minnesota, waar Ma dacht dat ze veilig waren in een bewoond gebied, waar niets hen kon gebeuren. Hoe verkeerd zat Ma. Er waren stormen en prairievuur enz. en uiteindelijk de sprinkhanenplaag.
Toch was het te bewoond voor Pa, dus gingen we door naar het Westen. Daar ontmoette Laura Almanzo. Laura en Almanzo leerde daar dat 0 graden goed weer was om te sleeen, maar dat 40 graden onder nul toch een beetje te koud was.
Elk verhaal in deze novel is waar, alle omstandigheden, elk moment is waar. Alles wat ik vertelt heb is waar, maar het is niet de volledige waarheid. Er zijn verhalen die ik zou willen vertellen, maar die niet geschikt zijn voor in een kinderboek, ook al kende ik ze als kind. Zoals bijvoorbeeld het verhaal van de Bender-familie (hier kom ik later op terug, Mieke), maar ook het verhaal van de kinderen die bevroren in de afschuwelijk sneeuwstorm bij Plum Creek.
Zus Mary en ik kenden deze verhalen, maar werden beschermd voor de volledige afschuw. De spirit van de frontier was er een van humor en opgewektheid, no matter what happened.
Mijn ouders bezaten deze spirit op hoog niveau. Dit blijkt door mijn hele verhaal van zeven delen. Of het nou problemen waren met de indianen, of verschrikkelijke stormen of een sprinkhanenplaag, als het gepasseerd was, weigerden ze er in te blijven hangen, maar ze keken vooruit naar betere tijden....”

De rest van Laura’s papieren is in het bezit van de Hoover Presidential library in Iowa. De papieren van Laura horen bij de papieren van haar dochter Rose. De papieren van de Wilders zijn alles bij elkaar een stapel van bijna 1 meter hoog. Het bevat correspondentie, aantekeningen, bronnenonderzoek en manuscripten. Alleen de boekmanusripten van De vier prairiejaren zijn in Laura’s handschrift. De rest is getypt.
In deze papieren kunnen leraren en studenten informatie vinden over Laura en het schrijven van haar boeken. Maar ze vinden er ook in hoe Laura soms moeite had met het goed vertellen van haar verhaal. En hoe ze tijdens dit moeilijke proces soms werd geholpen door haar dochter en soms ook boos op Rose was.
In feite zijn de kleine huis-boeken een samenwerking tussen moeder en dochter. Waarbij Laura de herinneringen had en de eerste verhalen schreef en Rose alles aanpaste en verbeterde tot de huidige vorm. Het moet gezegd worden dat het niet altijd een goede samenwerking was. Laura verweet Rose vaak dat ze de verhalen “door de typemachine haalde”. Haar brieven naar Rose showen vaak haar gebrek aan zelfvertrouwen en haar angst dat de verhalen niet langer van haar waren. Maar Rose antwoordde dan snel dat zij slechts de aanpassingen deed en dat het verhaal altijd het creatieve werk van Laura Ingalls Wilder was.
Dit boek wordt uitgegeven door de Hoover Library om studenten te helpen Laura beter te begrijpen. Het bevat informatie van Laura en Rose tijdens de perioden dat zij werkten aan Het Kleine Huis aan de Rivier en Het Kleine huis aan het Zilvermeer.
Afbeelding

Mieke
Berichten: 695
Lid geworden op: 30-08-2011 21:54

Bericht door Mieke » 20-11-2011 21:10

(dit is opgenomen in de speech)
Het verhaal van de Bender-familie
Dit verhaal hoort thuis in “het Kleine huis op de prairie”. De Benders woonden halverwege tussen de Ingalls homestead en Independence, Kansas. We zijn er gestopt toen we naar ons huis reden, Pa gaf de paarden en ons water uit de put bij het huis. Ik heb Kate Bender in de deuropening zien staan, we zijn niet naar binnen gegaan, want we konden ons niet veroorloven om te stoppen in een taverne. Op weg naar Independence om zijn huiden te verkopen, is Pa ook gestopt bij het Benderhuis, ook om de paarden te drenken. Maar ook toen had hij niet genoeg geld om echt te overnachten.
Er waren Kate Bender en twee mannen, haar broers, en hun taverne was de enige plaats voor reizigers om te stoppen ten zuiden van Independence. Mensen verdwenen zomaar op die route. Als ze vertrokken waren uit Independence en naar het Zuiden gingen, dan werden ze zomaar nooit meer gezien of iets van hen gehoord. Er werd gedacht dat ze waren gedood door Indianen, maar hun lichamen werden nooit gevonden.
Toen viel ineens op dat de tuin van de Benders altijd vers geploegd was, maar nooit werd beplant. Mensen begonnen zich dingen af te vragen. Toen kwam er een man uit het Oosten die op zoek was naar zijn vermiste broer. Hij verzamelde mensen in Independence en zij volgden de weg naar het Zuiden. Maar toen zij bij de Benders-boerderij kwamen, was de plaats verlaten en was er niemand. Er waren tekenen van een gehaast vertrek en dus doorzochten ze de boerderij.
De voorkamer was verdeeld met een gordijn, waartegen de eettafel stond. Op het gordijn waren bloedvlekken te zien, ongeveer zo hoog als het hoofd van een man als hij zat. Achter het gordijn was een valdeur/ valluik in de vloer en daarnaast lag een zware hamer. In de kelder onder het luik lag het lichaam van een man, wiens hoofd was geramd met de hamer. Het bleek dat hij aan de tafel had gezeten, met zijn rug naar het gordijn, en van achter het gordijn met de hamer op zijn hoofd was geslagen.
Er was een graf gedeeltelijk gegraven in de tuin, een schep lag er nog vlakbij. De “possie” (ik denk iets van politie, Mieke) doorzocht de tuin en vond menselijke botten en lichamen in de grond. Een lichaam was dat van een klein meisje dat levend was begraven met haar vermoordde ouders. De tuin was een echte begraafplaats en werd omgeploegd gehouden om niet op te vallen dat er telkens werd gegraven.
De avond van de dag dat de lichamen waren gevonden, kwam er een buurman naar ons huis en hij praatte ernstig met Pa. Pa nam zijn geweer van zijn plaats boven de deur en zei tegen Ma “the vigelents are called out” (ik heb echt nergens de juiste vertaling van het woord vigelents kunnen vinden, Mieke). Toen zadelde hij een paard en reed weg met de buurman. Het was pas laat de volgende dag voordat pa terugkwam en hij heeft ons nooit vertelt waar hij is geweest.
Gedurende enkele jaren was er zo af en toe een jacht op de Benders of berichten dat ze hier of daar waren gezien. Op zulke momenten zei Pa altijd met een vreemde, duidelijke toon in zijn stem, “ze zullen nooit worden gevonden”. Ze werden ook nooit gevonden en later heb ik daar zo mijn eigen conclusies uit getrokken.”
Afbeelding

Mieke
Berichten: 695
Lid geworden op: 30-08-2011 21:54

Bericht door Mieke » 20-11-2011 21:17

Volgende hoofdstuk.

De brieven op de volgende bladzijden zijn in feite korte stukken van 6 brieven tussen Laura en Rose tussen 1937 en 1939. De Hoover-staf heeft deze stukken geselecteerd omdat ze goede informatie bevatten over het schrijven van de Kleine Huis-boeken.
De passages zijn aangepast en verbeterd om ze makkelijker leesbaar te maken.
In de volgende passages tekent Laura haar brieven en verwijst Rose naar haar moeder als “mama Bess”, een bijnaam van Laura die is ontstaan na een langdurig bezoek van een tante met dezelfde naam als Laura. Om verwarring te voorkomen werd Laura Ingalls Wilder “Bess” genoemd, een algemene bijnaam voor haar middelste naam “Elizabeth”. Rose voegde “mama” toe aan Bess en de bijnaam bleef bestaan gedurende de rest van hun leven.
Toestemming om deze passages te publisheren is gegeven door Roger Lea Macbride.

De Brieven

5 februari 1937
Een brief van Laura aan Rose
“..... terwijl ik in mijn bureau iets zocht gisteren, vond ik een boek van Ma. Toen ik het pakte, kon ik het niet lezen, maar ik moet mijn leven van die dagen opnieuw beleven, dus ik moest er doorheen.

Ma had wat eigen poezie opgeschreven en enkele copien van gedichten die ze mooi vond.
En Pa had twee liedjes opgeschreven “the Blue Juanita” en “Mary of the Wild Moor” Hij heeft ze geschreven in 1860. De liedjes zijn helemaal compleet. Blue Juanita is niet hetzelfde als de copie die wij hebben gebruikt, maar ik herrinnerde me hem zoals hij was opgeschreven.”

Laura schrijft verder in de brief dat ze Grace heeft geschreven over de bloemen die op de prairie groeiden en hoe dat er uit zag. En dat ze ook antwoord heeft gehad van Grace.

Ze eindigt met
“... en dan te bedenken dat ik dit alles ben vergeten. Het komt nu allemaal terug. Dat is waarom ik maar beter zo snel mogelijk mijn verhaal kan schrijven....

Lots and Lots of love my dear,
Mama Bess”.

23 maart 1937
Een brief van Laura aan Rose
“.... ik bedenk me dat ik iets ben vergeten te vertellen.
Manly had erge tandpijn toen we van Yankton voor Sioux Falls reden. We stopten bij een tandarts. De man die daar was, zei dat hij de tand zou trekken. Maar hij wist niet goed hoe en de tand kwam er niet uit. Toch bleef hij vasthouden en trekken. Uiteindelijk kwam de tand er uit. Manly sloeg de man bijna in elkaar, toen de echte tandarts binnenkwam. De eerste man bleek een stagair. Manly verliet het pand zonder de rekening te betalen en flink vloekend.

Een bezoek aan de tandarts “in de dagen van de pioneers” (hoe vind je deze als een allesomvattende naam voor mijn serie?)....”

Laura schrijft verder in haar brief over de jaren in Burr Oak, Iowa en het werk dat Pa daar deed in het hotel en waar ze woonden en dat ze weinig geld hadden. En ook nog over de jaren dat ze weer in Walnut Grove woonde en Pa werk probeerde te vinden en het hoofd boven water probeerde te houden.

“.... Mary had een soort van spinale ziekte. Ik weet niet zeker of de dokter er een naam aan heeft gegeven. Ze was ziek gedurende een lange tijd, maar uiteindelijk maakte de dokter haar beter. Ze raakte halfzijdig verlamd en toen ze eindelijk herstelde van haar verlamming, verdween haar zicht. Later kregen we te horen, toen Pa Mary meenam naar een specialist in Chicago, dat de zenuwen van haar ogen verlamd waren en dat er geen hoop meer was.

Je begrijpt wel dat dit allemaal geld kost, maar ik heb geen idee hoeveel. Ik weet dat Pa geld naar huis stuurde van zijn werk aan de spoorlijn om de dokter te betalen. Maar Pa was geen zakenman. Hij was een jager en vallenzetter, een musicus en poet....”

Oktober 1937
Een brief van Rose aan Laura
Rose vertelt dat ze zelf een boek wil gaan overschrijven, om zo te leren van het geen dat geschreven is. Je krijgt gevoel voor ritme en toon in het verhaal. Als je iets wilt veranderen, doe het dan. Je leert er van.

Verder haalt Rose aan waarom ze iets heeft veranderd in Laura’s hoofdstuk “sprinkhanenweer”. Het gaat niet om de feiten, maar om hoe het is.

En ze heeft een heel boze paragraaf over iets wat Harper’s heeft veranderd in de spelling, waar Rose het helemaal niet meer eens is. Er is een woord veranderd wat het Engelse woord is en niet het Amerikaanse en Rose is daar erg boos over.


December 1937
Een brief van Laura aan Rose
“..... we woonden in Walnut Grove toen tante Docia daar kwam, niet aan de rivier.

We waren arm. Pa was vrederechter en deed wat timmermanswerk. Ma waste en ik werkte in het Master’s hotel.

Het is een verhaal op zich, maar het hoort niet bij het plaatje dat ik wil maken van ons gezin. Ik denk echt dat wat ik gedaan heb het beste is. Het lijkt mij dat een verhaal dat begint met slechte tijden en ziekte en Mary’s blindheid, het verhaal verdrietig maakt. Om te beginnen met de leuke, korte treinreis en slechts zijdelings verwijzen naar het droevige deel, maakt het verhaal fijner om te lezen.

... Ik kan Mary niet laten deelnemen in het verhaal alsof ze niet blind is geworden. Dat zou niet passen. Een verwijzing naar de tragedie maakt het verhaal echter en een verwijzing naar hoe wij er allemaal mee omgingen toont duidelijk de manier waarop we toen leefden en die van de frontier.

Aan de andere kant, als Mary niet blind was geworden, dan was ZIJ de lerares geworden en niet ik. Ik haatte het, en mijn persoon in het verhaal zou niet zo zijn veranderd dat ze toch lerares werd. Maar ik heb mezelf gedwongen om toch lerares te worden, om Mary te helpen naar College te gaan.
Mary had mazelen in Burr Oak. En de ziekte, die ze hersenkoorts noemden, en die de blindheid veroorzaakte was een gevolg van de mazelen. Ze had hersenkoorts in Walnut Grove...

Toen ik vertelde dat Laura met Pa naar het werk was gaan kijken, was wel een punt. Ik ben daar nooit geweest. Pa zou me nooit meegenomen hebben. Maar ik heb haar dat laten zien. Ik kon de stortplaats niet zien vanaf de shanty en ik zou echt nooit naar de mannen hebben kunnen gaan kijken als ze in zo’n slecht humeur waren zoals die morgen.

Oh ja, ik was 9 toen Plum Creek eindigde. Ik was 10 in Burr Oak en 11 de eerste winter toen we terug waren in Walnut Grove, en 12 de tweede winter en toen we naar Zilvermeer gingen. En ik was 13 in het landmetershuis.

Bedankt voor al je hulp bij het corrigeren van mijn werk. Ik waardeer het zeer met alle moeilijkheden die je met me hebt, ik hou erg veel van je.

Mama Bess”


21 januari 1938

Van Rose aan Laura

Ze beschrijft dat het niet belangrijk is om alle feiten te vertellen, bijvoorbeeld over opstaan. Je kunt beter 1 ding er uit lichten en dat vertellen. Daarom is het ook prima als Laura het stuk over Burr Oak weglaat. Daar gaat het niet om. Dat is alleen maar belangrijk om tijd voorbij te laten gaan. Het is geen feit, maar het is wel waar dat ze van Plum Creek meteen doorreizen naar het Westen, waar alles wat er is gebeurd, ook weer gewoon doorgaat zoals het is gebeurd.

Veel liefs,
Rose.

23 mei 1939
Van Laura aan Rose

“... over het Zilvermeer het gaat over zoveel meer dan de homestead, dus ik denk dat alleen dat woord in de titel gebruiken niet goed is. “on the banks of plumcreek” klonk zo goed, dat zo’n soort titel best kan. Maar het gaat niet helemaal over de oevers van het zilvermeer, dus ik denk dat”BY the shores of Silver Lake” beter is. Het is niet langer dan de titel van Plum Creek.

Ben voorzichtig met de copie van Hard Winter. Ik bedoel dat je hem niet moet verliezen, wat je natuurlijk niet zult doen. Maar het is de enige copie. Het enige wat ik er verder nog van heb zijn mijn aantekeningen. Omdat ik inmiddels zo’n lamme hand had, heb ik niet nog een copy gemaakt.

Het is goed dat je me vertelt over hoe ik zaken moet doen met Harpers.

Soms verdenk ik je ervan dat je toch een heel aardig persoon bent,

Veel liefs, Mama Bess.”

Hierna volgen er een aantal foto’s van Laura en Rose en een mooie (die ik niet kende) van Rocky Ridge Farm in Mansfield. En de foto’s van de hooischuur in Mansfield en Almanzo op de ploeg met de twee paarden Buck en Billy. En een foto van Laura en Almanzo op Old Settler’s Day in DeSmet.
Afbeelding

Mieke
Berichten: 695
Lid geworden op: 30-08-2011 21:54

Bericht door Mieke » 20-11-2011 21:22

Persoonlijke mening
Ik zelf vond het boekje erg interessant. Vooral de speech en de brieven van Laura. De manier waarop die zijn te lezen, is ook een verzekering dat Laura de boeken heeft geschreven. Het leest prettig. De brieven van Rose lezen, vind ik, minder prettig. Ze zijn bozer, agressiever en bevatten veel moeilijker Engels.
Ik begrijp heel goed dat dit voor jullie moelijk is te lezen in de vertalingen, maar de brieven van Rose laten zich ook niet prettig vertalen.
Ik vind het leuk om te lezen hoe er over sommige details is nagedacht en hoe Laura echt een mening had over hoe ze haar eigen verhaal ging schrijven.
Ook de speech vond ik erg interessant, sommige stukken kende ik al wel, maar zo in het geheel was het allemaal beter te begrijpen. Ik denk dat Laura een heel mooi verhaal heeft geschreven waarbij haar hele familie nog steeds niet is vergeten.

Ik vind het jammer dat niet meer van haar brieven kan en mag worden gepubliceerd. We zouden er allemaal zoveel van kunnen leren over het schrijfproces. Daarbij ben ik ook wel benieuwd naar wat Laura en Rose verder allemaal aan elkaar schreven. Waar schrijf je met elkaar over als je zo ver uit elkaar woont en leeft?
Als ik nou in Amerika woonde, kon ik nog een studie maken van de verschillende manuscripten en dingen. Ik denk dat als ik nogmaals naar Amerika zou kunnen gaan, ik ook zou proberen om naar de Hoover-bibliotheek te gaan in West Branch, Iowa. Misschien dat ik dan meer originele papieren zou kunnen zien.
Afbeelding

Halfpint
Site Admin
Berichten: 3644
Lid geworden op: 13-04-2011 22:25

Bericht door Halfpint » 21-11-2011 00:37

Heel interessant om dit te lezen, Mieke.
Ik wist niet van dat gedeelte waarin Laura bekent dat pa haar echt nooit zou hebben meegenomen naar het spoorwegkamp. Toch knap, hoe zij dan eigenlijk zo duidelijk het werk daar heeft kunnen beschrijven. Dan heeft ze toch heel goed researchwerk verricht.
Afbeelding

Mieke
Berichten: 695
Lid geworden op: 30-08-2011 21:54

Bericht door Mieke » 08-01-2012 20:38

Hoewel het volgende niet over bovenstaand boek gaat, lijkt het me toch hier het beste op zijn plaats.

Ik ben nu bezig in een andere biografie van Laura Ingalls Wilder. Het is een vrij recente biografie over Laura, uit 2007. Het boek is geschreven door Pamela Smith Hill. Het is een erg interessant boek. Voor het boek is heel veel gebruik gemaakt van andere, eerder biografien over Laura, zoals van Miller en Hines en Anderson. Verder is er ook heel veel gebruik gemaakt van de bestaande correspondentie van Rose en Laura.
Het boek vertelt eerst over de jeugd van Laura (en eigenlijk het verhaal zoals we het uit de boeken kennen), maar continu wordt belicht waar er dingen niet kloppen of volledig zijn. Er wordt steeds vertelt hoe de dingen werkelijk zijn gegaan.
Het tweede stuk gaat over het schrijfprocesvan de boeken, maar ook over de ontwikkeling van Laura tot schrijfster. Hierbij wordt ook heel erg te samenwerking tussen Rose en Laura bekeken. En daaruit blijkt dus dat Laura alle boeken daadwerkelijk heeft geschreven. Zoals bij alle boeken gebruikelijk is, maar bij kinderboeken nog veel meer, volgt er na het eerste verhaal een aanpassing van het verhaal zoals de uitgever het wil. In het geval van de Kleine Huis-boeken is Rose de editor geweest. Hierdoor heeft de eigenlijke uitgever weinig maar aan de boeken hoeven te veranderen. Zo'n gewenste verandering werd altijd doorgegeven aan de schrijver en die paste dan zijn verhaal aan. Rose heeft ook veelvuldig met Laura overlegt over aanpassingen. Dit ging zelfs over woorden en zinnene!!! Niet alleen over paragrafen of stukken verhaal.

Bij het kleine huis in het grote bos heeft Rose veel editing gedaan en was Laura minder critisch. Naarmate Laura's carriere vorderde en zij zelf een betere kijk kreeg op haar verhaallijn en wat ze wilde, werd Laura ook veel critischer naar Rose.

Hoe het bijvoorbeeld ging Laura heeft haar verhaal opgeschreven en naar Rose gestuurd. Rose heeft het getypt en op geschreven, waarop Laura reageert
"On page 12 you've Ma say "I vowed she didn't believe those young ones ever going to sleep. Never in the world would Ma have said such a thing." Laura doet een nieuwe suggestie die young ones veranderd in kinderen. Ze zegt ook dat to vow door Ma nooit gebruikt zou worden, omdat dat niet damesachtig is.
En laten we eerlijk zijn; de echte kenners weten dat deze zin in de echt boeken is aangepast. Daar staat nergens het woord "young ones"

En zo staat het boek dus vol met argumenten waaruit blijkt dat Rose veel voor de boeken heeft gedaan, maar dat Laura toch echt de schrijfster is.
Afbeelding

Jane
Berichten: 882
Lid geworden op: 29-08-2011 02:00

Bericht door Jane » 09-01-2012 15:12

Wat reuze mooi om te lezen allemaal, je krijgt echt een kijkje achter de schermen van de oorspronkelijke boeken.

Vigilents, ik kan er maar één woord voor bedenken: Zelfrechters :?:
Dus pa en de buurman hebben het heft in eigen hand genomen en gedaan wat hun goed dacht om te doen.

Plaats reactie